Uitspraken

Standpunt verdediging

De dagvaarding is partieel nietig om de volgende redenen:

Beoordeling

Ad a) en c)

Een tenlastelegging dient op grond van artikel 261 Sv voldoende feitelijk en duidelijk te zijn, zodat de verdachte weet waartegen hij zich heeft te verdedigen. Of aan die eisen is voldaan, hangt af van de bewoordingen waarin de tenlastelegging is gesteld en het dossier waarop zij is gebaseerd.

De rechtbank is van oordeel dat het verwijt dat de gemeente Tilburg geen beleid heeft gevoerd op ‘zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden’, gelet op hetgeen verder nog aan haar ten laste is gelegd en de inhoud van het procesdossier, voldoende feitelijk en duidelijk is. Dat geldt ook voor de zinsnede ‘het voorkomen of beperken van de in het eerste lid genoemde risico’s’, nu dat eerste lid van artikel 8 Arbowet aan het begin van dezelfde alinea als waarin deze zinsnede staat in de tenlastelegging is opgenomen en nader uitgewerkt. Daarnaast is op de terechtzitting gebleken dat het de gemeente Tilburg volstrekt duidelijk was wat haar wordt verweten en waartegen zij zich had te verdedigen, gezien het door de verdediging gevoerde inhoudelijke verweer. De dagvaarding voldoet in zoverre dan ook aan de eisen van artikel 261 Sv.

De verweren worden verworpen.

Ad b)

Het verwijt dat de gemeente Tilburg wordt gemaakt is overtreding van artikel 32 Arbowet. De steller van de tenlastelegging heeft dit feit in de tenlastelegging geconcretiseerd, onder andere door de artikelen 3, 5 en 8 Arbowet en 4.1b, 4.1c, 4.2, 4.10a en 4.10d van het Arbeidsomstandighedenbesluit, waar niet aan zou zijn voldaan, hetgeen tot de conclusie zouden moeten leiden dat artikel 32 Arbowet is overtreden, cumulatief/alternatief ten laste te leggen. De steller van de tenlastelegging heeft zodoende de systematiek van de wetgever gevolgd en, door gebruik te maken van de samenstelling ‘en/of’ na de bestanddelen uit ieder artikel, de beslissing welk onderdeel bewezen kan worden verklaard aan de rechtbank gelaten. Naar het oordeel van de rechtbank is er juridisch gezien niets mis met deze wijze van ten laste leggen en is van innerlijke tegenstrijdigheid van de tenlastelegging geen sprake. De opvatting van de verdediging dat bepaalde onderdelen van een ten laste gelegd feit mogelijk hetzelfde verwijt betreffen en de dagvaarding daarom partieel nietig is, vindt geen grond in het recht.

Het verweer wordt dan ook verworpen.

Conclusie

De dagvaarding is geldig.

Standpunt verdediging

De officier van justitie is niet-ontvankelijk in de vervolging van feit 1, omdat het recht tot strafvordering is vervallen door verjaring. Voor het tenlastegelegde feit geldt op grond van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (hierna ook: Wet aanscherping SZW) een verjaringstermijn van zes jaren. Er is sprake van een voortdurend delict, waardoor de verjaringstermijn is aangevangen op de dag na het einde van de tenlastegelegde periode, dus op 1 januari 2011. Omdat de verjaring in de zes jaren nadien niet is gestuit, is het feit sinds 1 januari 2017 verjaard.

Standpunt officier van justitie

Het openbaar ministerie is ontvankelijk in de vervolging van feit 1. Er is geen sprake van verjaring. Met ingang van 1 januari 2013 is artikel 32 Arbowet gewijzigd, waardoor het strafmaximum voor overtreding van dat artikel is verhoogd en de verjaringstermijn twaalf in plaats van zes jaren is geworden. De Wet aanscherping SZW heeft wel artikel 32 Arbowet, maar niet de strafbaarstelling en strafmaat daarvan in de Wet op de economische delicten (hierna ook: WED) gewijzigd, zodat de Wet aanscherping SZW niet van toepassing is ten aanzien van de verjaringstermijn van artikel 32 Arbowet. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat een verandering van wetgeving met gevolgen voor de verjaring direct van toepassing is. De verjaring is gestuit door het uitbrengen van de dagvaarding op 2 maart 2021. Dat betekent dat de gemeente Tilburg vervolgd kan worden voor overtreding van artikel 32 Arbowet vanaf maart 2009, zoals aan haar ten laste is gelegd.

Beoordeling

Voor de beoordeling van de vraag of het onder 1 tenlastegelegde feit al dan niet is verjaard, zijn in ieder geval de navolgende bepalingen – zoals die golden ten tijde van het ten laste gelegde, tenzij anders vermeld – relevant.

a) Arbeidsomstandighedenwet

Artikel 32

1.

Het is de werkgever verboden handelingen te verrichten of na te laten in strijd met deze wet of de daarop berustende bepalingen indien daardoor, naar hij weet of redelijkerwijs moet weten, levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van een of meer werknemers ontstaat of te verwachten is.

2. (geldend van 1 november 1999 tot 1 juli 2009)

Het niet naleven van het eerste lid is een misdrijf.

2. (geldend van 1 juli 2009 tot 1 januari 2013)

Het niet naleven van het eerste lid is een misdrijf in de zin van artikel 2, derde lid, van de Wet op de economische delicten.

b) Wet op de economische delicten

Artikel 1

Economische delicten zijn:

3° overtredingen van voorschriften, gesteld bij of krachtens:

de Arbeidsomstandighedenwet, de artikelen (…), 32, (…);

Artikel 2

1.

De economische delicten, bedoeld in artikel 1, onder 1° (…) zijn misdrijven, voor zover zij opzettelijk zijn begaan; voor zover deze economische delicten geen misdrijven zijn, zijn zij overtredingen.

3.

De economische delicten, bedoeld in artikel 1, onder 3°, zijn misdrijven of overtredingen, al naar gelang zij in de desbetreffende voorschriften als misdrijf dan wel als overtreding zijn gekenmerkt;

Artikel 6

1.

Hij, die een economisch delict begaat, wordt gestraft:

1° in geval van misdrijf, voor zover het betreft een economisch delict, bedoeld in artikel 1, onder 1°, of in artikel 1a, onder 1°, met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren, taakstraf of geldboete van de vijfde categorie;

2° in geval van een ander misdrijf met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren, taakstraf of geldboete van de vierde categorie;

c) Wetboek van Strafrecht (hierna ook: Sr)

Artikel 70

1.

Het recht tot strafvordering vervalt door verjaring:

2° in zes jaren voor de misdrijven waarop geldboete, hechtenis of gevangenisstraf van niet meer dan drie jaren is gesteld;

3° in twaalf jaren voor de misdrijven waarop tijdelijke gevangenisstraf van meer dan drie jaren is gesteld;

d) Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving
(inwerkingtreding 1 januari 2013)

ARTIKEL XV

De Arbeidsomstandighedenwet wordt als volgt gewijzigd:

I

Artikel 32, tweede lid, vervalt alsmede de aanduiding «1.» voor het eerste lid.

ARTIKEL XX

Artikel 1 van de Wet op de economische delicten wordt als volgt gewijzigd:

A

In onderdeel 1 worden in de alfabetische rangschikking de volgende zinsneden ingevoegd: de Arbeidsomstandighedenwet, de artikelen (…) 32;

B

In onderdeel 3 vervallen de volgende zinsneden:

de Arbeidsomstandighedenwet, de artikelen (…) 32;

ARTIKEL XXV OVERGANGSRECHT

1. Ten aanzien van (…) strafbare feiten voorzien bij of krachtens de wetten die bij deze wet zijn gewijzigd en die zijn begaan uiterlijk op de dag voor de dag waarop deze wet of het desbetreffende onderdeel daarvan in werking is getreden, blijft het recht, met inachtneming van het tweede lid, van toepassing zoals dat gold op die dag.

(…)

4. Indien bij deze wet aan (…) strafbare feiten of aan de sanctionering hiervan rechtsgevolgen zijn verbonden (…), worden hierbij alleen:

a. (…) strafbare feiten betrokken die zijn begaan met ingang van de dag waarop deze wet of het desbetreffende onderdeel daarvan in werking is getreden (…).

Op grond van vorenstaande wetsartikelen kunnen de volgende conclusies worden getrokken.

In de tenlastegelegde periode van 1 maart 2009 tot en met 31 december 2010 kon overtreding van artikel 32 Arbowet worden bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. Op grond daarvan bedroeg de verjaringstermijn van dit feit zes jaren. Lopende deze verjaringstermijn, op 1 januari 2013, is de verjaringstermijn van artikel 32 Arbowet veranderd van zes in twaalf jaren.

Beoordeeld moet worden of de nieuwe verjaringstermijn al dan niet is gaan gelden voor het tenlastegelegde feit.

De wijziging van de verjaringstermijn van artikel 32 Arbowet is terug te voeren op de Wet aanscherping SZW, die op 1 januari 2013 in werking is getreden. Anders dan de officier van justitie heeft aangevoerd is door deze wet niet alleen artikel 32 Arbowet gewijzigd, maar ook de strafbaarstelling van dit artikel in de WED. Artikel XX van de Wet aanscherping SZW heeft de WED gewijzigd in die zin dat overtreding van artikel 32 Arbowet strafbaar werd gesteld in artikel 1, onder 1° WED en niet langer in artikel 1, onder 3° WED. Door de Wet aanscherping SZW is dus de maximaal op te leggen straf voor overtreding van artikel 32 Arbowet zes in plaats van twee jaren gevangenisstraf geworden, met als gevolg dat de verjaringstermijn twaalf jaren is geworden.

De wetgever heeft in de Wet aanscherping SZW overgangsrecht opgenomen. In artikel XXV is bepaald dat op ‘strafbare feiten voorzien bij of krachtens wetten die door de Wet aanscherping SZW zijn gewijzigd’ en die zijn gepleegd vóór de inwerkingtreding van deze wet, het toen geldende recht van toepassing blijft en dat dit ook geldt voor rechtsgevolgen die daaraan zijn verbonden. Het overgangsrecht van de Wet aanscherping SZW ziet dus zowel op artikel 32 Arbowet, de verbodsbepaling, als op artikel 1 WED, de strafbaarstelling van overtreding daarvan. Dit betekent ten aanzien van het tenlastegelegde feit dat na 1 januari 2013 voor feiten vóór die datum gepleegd het ‘oude’ recht is blijven gelden, te weten een strafbaarstelling van artikel 32 Arbowet in artikel 1, onder 3° WED met een strafmaximum van ten hoogste twee jaren gevangenisstraf alsook het daarbij horende rechtsgevolg, een verjaringstermijn van zes jaren.

De door de officier van justitie aangehaalde jurisprudentie maakt dit niet anders. Volgens bestendige jurisprudentie van de Hoge Raad geldt in geval van verandering van wetgeving met betrekking tot de verjaring als uitgangspunt dat deze verandering direct van toepassing is (tenzij de verjaring reeds is voltooid) en geldt dit uitgangspunt ook voor verlenging van lopende verjaringstermijnen. 1 Echter, de Hoge Raad heeft ook geoordeeld dat dit uitgangspunt moet wijken in situaties waarin de wetgever zelf in overgangsregels heeft voorzien. 2 Dat laatste is hier aan de orde, zoals hiervoor is overwogen.

Op grond van het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde feit een verjaringstermijn van zes jaren geldt. Het feit betreft een voortdurend delict. De verjaringstermijn is daarom aangevangen op 1 januari 2011, zijnde de dag na de laatste dag van de tenlastegelegde periode. De verjaring is in de zes jaren daarna niet gestuit. De eerste daad van vervolging, het uitbrengen van de dagvaarding, vond immers pas plaats op 2 maart 2021. Het feit is daarom verjaard. De officier van justitie wordt niet-ontvankelijk in de vervolging verklaard.

Conclusie

De officier van justitie is niet-ontvankelijk in de vervolging ten aanzien van feit 1.

Inleiding

Op grond van de inhoud van de aan dit vonnis gehechte bewijsmiddelen gaat de rechtbank bij haar beoordeling uit van de volgende feiten en omstandigheden.

De gemeente Tilburg is in 2004 in het kader van de toenmalige Wet werk en bijstand in samenwerking met [bedrijf01] . (hierna: [bedrijf01] ) en het Nederlands Spoorwegmuseum (hierna: het NSM), gestart met het re-integratieproject ‘Tilburgse en Regionale bedrijven Ondernemen Maatschappelijk’ (hierna: tROM). [bedrijf01] was een 100% dochteronderneming van de Nederlandse Spoorwegen Groep N.V. (hierna: NS) en haar activiteiten bestonden onder andere uit revisie, reparatie en onderhoud van treinen.

De deelnemers aan tROM waren werklozen die een bijstandsuitkering van de gemeente Tilburg ontvingen en aldus verplicht waren werkervaring op te doen om in te stromen in het reguliere arbeidsproces. Hun werkzaamheden bestonden uit het restaureren van historische treinen van het NSM, zodat de treinen daarna tentoongesteld konden worden. Het project tROM eindigde in 2011. In totaal hebben ruim 800 deelnemers binnen het project gewerkt.

Ter professionalisering van tROM hebben de gemeente Tilburg, [bedrijf01] en het NSM eind 2005 een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Hierin is opgenomen dat de gemeente Tilburg zorgt voor de organisatie van het project en de begeleiding van de deelnemers en dat [bedrijf01] en het NSM zorgen voor de werkervaring. In de overeenkomst staat verder vermeld dat deze partijen ervoor zorgen dat alle werkzaamheden worden uitgevoerd binnen het raamwerk van de Arbeidsomstandighedenwet. Ook is opgenomen dat alle partijen erop dienen toe te zien dat te allen tijde verantwoord met de veiligheid op de werklocatie wordt omgegaan.

De gemeente Tilburg, [bedrijf01] en het NSM leverden alle drie een projectleider. In de praktijk zorgden de projectleider van de gemeente Tilburg, [naam02] , en een aantal trajectbegeleiders, die ook in dienst waren bij de gemeente Tilburg, voor het selecteren van deelnemers voor het project en de dagelijkse aansturing van de deelnemers op de werkvloer. De rol van [bedrijf01] was vooral faciliterend. De projectleider van [bedrijf01] , [naam03] , maakte de offertes voor het NSM op en stelde benodigd materiaal, persoonlijke beschermingsmiddelen zoals overalls en mondkapjes, en deskundigheid beschikbaar.
De deskundigheid bestond uit technische begeleiding en advisering op het gebied van arbeidsomstandighedenwetgeving. Dat laatste gebeurde volgens [bedrijf01] alleen op verzoek van de gemeente Tilburg. Ook stelde [bedrijf01] een bedrijfshal beschikbaar waarin de werkzaamheden plaatsvonden. Dit waren de bedrijfshallen 40 en 41 op het toenmalige terrein van het [bedrijf01] Revisiebedrijf in Tilburg.

In de tenlastegelegde periode van 1 maart 2009 tot en met december 2010 hebben de deelnemers aan tROM restauratiewerkzaamheden verricht aan drie treinstellen van het NSM: het slaaprijtuig MU 4750 met het bouwjaar 1951, de MAT’34 DE III (DE 27) met het bouwjaar 1933 en de locomotief DE 2498 met het bouwjaar 1956. De voornaamste taak van de deelnemers was het schuren van de oude verflagen van de treinen. Deelnemers waren vaak acht uur per dag, vijf dagen per week en weken achter elkaar aan het schuren. Het schuren gebeurde zowel handmatig als met machines. Meerdere deelnemers hebben verklaard dat bij het schuren veel stof vrijkwam, dat het stof als mist in de hal bleef hangen, op de grond voetstappen in de millimeters dikke stoflaag zichtbaar waren en ook de kantine onder het stof zat. Ook hebben zij verklaard dat zij zelf na een dag werken onder het stof zaten en zwart snot hadden. Er waren nauwelijks persoonlijke beschermingsmiddelen voor hen beschikbaar. De verstrekte overalls en eenvoudige mondkapjes, waar er niet altijd voldoende van waren, hielpen niet tegen het stof. Niet alle deelnemers gebruikten persoonlijke beschermingsmiddelen, maar werden daar niet op aangesproken door de trajectbegeleiders. Verder was er geen centraal afzuigingssysteem in de bedrijfshal, aldus de deelnemers.

Nadat in 2015 bekend was geworden dat werknemers bij defensie tijdens het schuren van voertuigen waren blootgesteld aan chroom-6, dat is geclassificeerd als een gevaarlijke stof die kanker kan veroorzaken, heeft de gemeente Tilburg onderzoek laten doen of de deelnemers van tROM tijdens hun werkzaamheden mogelijk ook waren blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. RPS Analyse B.V. heeft monsters genomen van de verf van vijftien treinen die gedurende het project waren geschuurd. Uit onderzoek van die monsters is gebleken dat dertien van de vijftien monsters chroom-6 bevatten, waaronder de monsters van de drie hiervoor genoemde treinen.

Een werknemer van het toenmalige Centrum voor Technisch Onderzoek (CTO), onderdeel van de NS, heeft verklaard dat vóór 1984 treinen van de NS werden geverfd met primers waarin zinkchromaat en verf waarin loodchromaat zat. Verder heeft hij verklaard dat in 1986 al bekend was dat zinkchromaat kankerverwekkend was en ook dat er vervangende verf voor loodchromaat moest komen, omdat onherstelbare effecten door die stof niet waren uitgesloten.

In de rapportage ‘ [bedrijf01] programma chroom-6’ uit 2016, die tot stand is gekomen na intern onderzoek binnen [bedrijf01] , wordt gemeld dat [bedrijf01] , naar aanleiding van het inzicht dat lood en chroom zware metalen zijn en dat chroom als kankerverwekkende stof wordt aangemerkt, tussen 1987 en 1990 de overstap heeft gemaakt van chromaathoudende verf en primers naar minder schadelijke verf in verband met de gezondheid van de mens en het milieu.

Het NFI heeft naar aanleiding van vragen van de politie op 3 mei 2019 gerapporteerd dat de

aanwezigheid van verschillende loodverbindingen in verven, de gevaarlijke eigenschappen van loodhoudende verbindingen en de risico's die dit geeft bij het verwijderen van de verven al lang voor 2004 bekend waren. ‘Loodvergiftiging’ wordt aangemerkt als een van de eerste bekende beroepsziekten en in de periode 1988-1997 heeft Nederland een Loodbesluit gekend om de blootstelling aan lood zoveel mogelijk te beperken.

Bewezenverklaring

In bijlage II heeft de rechtbank de inhoud van wettige bewijsmiddelen opgenomen, houdende voor de bewezenverklaring redengevende feiten en omstandigheden. Op grond daarvan, en op grond van de redengevende inhoud van het voorgaande, is wettig en overtuigend bewezen dat de gemeente Tilburg het onder 2 ten laste gelegde heeft begaan op die wijze dat:

2.

zij in de periode 1 maart 2009 tot en met december 2010 te Tilburg, tezamen en in vereniging met een ander, terwijl zij en haar mededader beroepshalve één of meer stoffen, te weten loodverbindingen en/of zinkverbindingen en/of een preparaat, te weten een mengsel of oplossing van die stoffen en/of andere stoffen bewerkten door het schuren van verflagen en/of primerlagen van treinen, in welke verflagen en/of primerlagen die stof(fen) en/of dat preparaat aanwezig waren, terwijl zij en haar mededader wisten of redelijkerwijs hadden kunnen vermoeden dat door hun handelingen met die stof(fen) of dat preparaat gevaren konden optreden voor de gezondheid van de mens, opzettelijk niet alle maatregelen heeft genomen, die redelijkerwijs van haar en haar mededader konden worden gevergd, teneinde die gevaren zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.

Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd is niet bewezen. De gemeente Tilburg moet daarvan worden vrijgesproken.