Uitspraken

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het bewezen verklaarde feit niet aan verdachte is toe te rekenen.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft, gelet op de bevindingen van de deskundigen in de triple rapportage over verdachte, bepleit om verdachte volledig ontoerekeningsvatbaar te verklaren en hem te ontslaan van alle rechtsvervolging.

Het oordeel van de rechtbank

Over verdachte is op 23 mei 2019 een triple rapportage opgemaakt, opgesteld door H. Jager, forensisch milieuonderzoeker, S. Labrijn, gz-psycholoog en C. J. van Gestel, psychiater.

Uit de rapportage blijkt dat bij verdachte sprake is van een stoornis in het autismespectrum, van een lichte verstandelijke beperking en van een psychotische stoornis met paranoïde wanen en een fixatie op zijn naasten. Dit was ook zo ten tijde van het plegen van het ten laste gelegde feit. De psychotische stoornis was ernstig en floride en dit beïnvloedde de gedragskeuzes en gedragingen van verdachte. Verdachte stond langdurig onder grote druk (gaan samenwonen, het kopen van een huis, verbouwing van het huis, zwangerschap en geboorte van een kind), die hij voortvloeiend uit de autismespectrumstoornis en de lichte cognitieve beperking niet aankon. Deze factoren droegen bij aan zijn psychotische decompensatie. Zijn realiteitstoetsing was ernstig verstoord, waardoor er sprake was van ernstige oordeels- en kritiekstoornissen. Verdachte had geur- en gevoelshallucinaties, er was sprake van grootheidsideeën en van paranoïde wanen en een paranoïde fixatie op zijn moeder en zijn partner. Verdachte had vanuit de paranoïde wanen het idee dat zijn moeder hem door middel van een voodoopop manipuleerde en pijnigde en dit leidde tot gewelddadige opvattingen ten aanzien van zijn moeder die hij, niet gehinderd door enige realiteitstoetsing, in gedrag omzette.

Vanwege het volledige causale verband tussen de psychose en het tenlastegelegde, adviseren de deskundigen het tenlastegelegde niet toe te rekenen aan verdachte.

De rechtbank is op basis van de conclusies van de deskundigen, die zij overneemt, met de officier van justitie en de verdediging van oordeel dat het bewezen verklaarde feit niet aan verdachte kan worden toegerekend. Zij zal verdachte daarom ontslaan van alle rechtsvervolging.

De vordering van de officier van justitie

De officier van justitie heeft, conform het advies van de deskundigen, gevorderd verdachte te veroordelen tot een maatregel van terbeschikkingstelling (hierna: TBS-maatregel) met verpleging van overheidswege.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging volgt de conclusies van de deskundigen niet dat een TBS-maatregel met verpleging van overheidswege het enige passende kader is. Immers, verdachte heeft vele malen uit eigen initiatief hulp gezocht. Daaruit blijkt dat er sprake is van zelfinzicht, waardoor het gevaar op herhaling niet groot is. Echter, op het moment waarop hij de hulp het hardst nodig had, was er geen plaats voor hem. Oplegging van de TBS-maatregel met verpleging van overheidswege zal onevenredig ingrijpen in het persoonlijke leven van verdachte en de gevolgen hiervan zijn uitermate disproportioneel te noemen. Er zijn alternatieve interventies voorhanden die minder ingrijpen en hetzelfde doel dienen. De verdediging heeft plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis op grond van artikel 37 van het Wetboek van Strafrecht - met een mogelijkheid tot verlenging op grond van de Wet BOPZ - bepleit.

Het oordeel van de rechtbank

Zoals hiervoor is overwogen, is verdachte het feit niet toe te rekenen, omdat hij verkeerde onder invloed van een ernstige psychiatrische stoornis. Er kan aan hem daarom geen straf worden opgelegd. Wel kan de rechtbank een maatregel opleggen.

Bij de vraag welke maatregel dat zou moeten zijn, heeft de rechtbank met name rekening gehouden met de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder dit begaan is en de persoon van verdachte, waarbij in het bijzonder waarde is gehecht aan het advies van de deskundigen.

De ernst van het feit

Verdachte heeft zijn moeder gedood. Hij leed aan een psychotische stoornis met paranoïde wanen. Hij had geurhallucinaties. Hij meende dat hij een aartsengel was en dat zijn moeder een heks was die hem pijnigde en manipuleerde door middel van een voodoopop. In een psychose heeft hij zijn moeder met fors geweld om het leven gebracht. De angst en pijn die zij in haar laatste momenten heeft moeten doorstaan, zijn onvoorstelbaar. De nabestaanden heeft hij daarnaast groot en onherstelbaar leed toegebracht. Zij moeten verder met de wetenschap dat hun broer, zwager, oom of neef hun (schoon)moeder, oma of zus om het leven heeft gebracht. Dit komt duidelijk naar voren in de schriftelijke slachtofferverklaring van de broer van verdachte en is door de zus van verdachte indringend onder woorden gebracht toen zij op de zitting gebruik maakte van haar spreekrecht. Ook verdachte zelf zal, als de psychose verbleekt en hij ten volle beseft wat er is gebeurd, moeten leven met het besef dat hij zijn eigen moeder, die een belangrijke steunfiguur voor hem was, heeft gedood. Verdachte heeft ten gevolge van de aanwezige psychose een van de ernstigst mogelijke feiten gepleegd. Het voorkomen van herhaling van een dergelijke geweldsuitbarsting is dan ook van groot belang.

Het advies van de deskundigen

In de eerder genoemde triple rapportage adviseren de deskundigen aan verdachte een TBS-maatregel met verpleging van overheidswege op te leggen.

De kans dat verdachte zich wederom schuldig maakt aan geweld wordt door de deskundigen ingeschat als matig tot hoog. In het bijzonder wordt de kans op ernstig lichamelijk letsel hoog ingeschat in geval van een nieuwe psychotische decompensatie dan wel een nieuwe ontregeling waarin gewelddadige intenties ontstaan op grond van paranoïde fixaties, die vooral zijn naasten kunnen betreffen.

In de afgelopen jaren is het niet gelukt verdachte adequaat te behandelen, terwijl verschillende vormen en pogingen hiertoe zijn geprobeerd. De problematiek is complex. De deskundigen achten daarom een langdurige klinische behandeling nodig. Verdachte heeft daarnaast begeleiding nodig bij het rouwproces om zijn moeder. Hij zal ook beter moeten leren omgaan met de beperkingen die voortvloeien uit zijn autisme en lichte verstandelijke beperking. Verdachte zal niet alleen in de kliniek stabiel moeten worden, maar ook in de loop van het resocialisatieproces moeten laten zien dat hij stabiel blijft. Dit alles dient te geschieden in en vanuit een kliniek met een hoog beveiligingsniveau. Een plaatsing op grond van artikel 37 van het Wetboek van Strafrecht in een psychiatrisch ziekenhuis voor maximaal een jaar is onvoldoende om het geschetste behandeltraject voldoende te borgen. Een TBS-maatregel is daarmee het enige passende kader. Deze maatregel kan niet met voorwaarden worden uitgevoerd, omdat het verdachte ontbreekt aan ziekte-inzicht en hij daarmee onvoldoende in staat is gemotiveerd in te stemmen met de voorwaarden, aldus de deskundigen.

Maatregel

De rechtbank stelt vast dat het bewezen verklaarde feit een misdrijf betreft als bedoeld in artikel 37a, lid 1 onder 1, van het Wetboek van Strafrecht, waarvoor terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege mogelijk is. Gelet op het bovenstaande is de rechtbank van oordeel dat uitsluitend een TBS-maatregel met verpleging van overheidswege een passende afdoening van deze zaak is. Deze maatregel zal de rechtbank dan ook opleggen.

Anders dan de verdediging heeft gesteld, is de rechtbank van oordeel dat het zelfinzicht van verdachte ontoereikend is om herhaling te voorkomen. Het is immers verdachte geweest die zelf besloot met zijn medicatie te stoppen. Dat hij op andere momenten wel enig ziektebesef heeft getoond, maakt nog niet dat zijn inzicht in zijn problematiek voldoende is om de veiligheid van de samenleving, en dan met name zijn naasten, te garanderen. Daarnaast overweegt de rechtbank dat ook een matige kans op herhaling van een zo ernstig feit als hij nu heeft gepleegd, een onaanvaardbaar risico met zich brengt. De veiligheid van anderen eist dan ook de oplegging van de TBS-maatregel. Gelet op het advies van de deskundigen is de rechtbank van oordeel dat plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis die veiligheid onvoldoende waarborgt.

De maatregel wordt opgelegd wegens doodslag, een misdrijf dat is gericht tegen de onaantastbaarheid van het lichaam, zodat de duur van de terbeschikkingstelling niet op voorhand gemaximeerd is.

Vorderingen

De volgende benadeelde partijen hebben zich in het geding gevoegd.

[benadeelde partij 1] , zoon van het slachtoffer, vordert € 44.620,94, bestaande uit:

[benadeelde partij 2] , dochter van het slachtoffer, vordert € 46.507,05, bestaande uit:

[benadeelde partij 3] , schoondochter van het slachtoffer, vordert shockschade ad € 12.500,00, te vermeerderen met de wettelijke rente.

[benadeelde partij 4] , kleindochter van het slachtoffer, vordert shockschade ad € 15.000,00, te vermeerderen met de wettelijke rente.

[benadeelde partij 5] , kleinzoon van het slachtoffer, vordert shockschade ad € 12.500,00, te vermeerderen met de wettelijke rente.

De raadsman van benadeelde partijen heeft de vorderingen verder al volgt toegelicht.

De kosten van lijkbezorging dienen te worden vergoed op basis van artikel 6:108, lid 2 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). De zoon en dochter van het slachtoffer hebben deze kosten voldaan.

De tweede wettelijke component betreft vergoeding van affectieschade, verankerd in artikel 6:108, lid 3 BW, voor de zoon en dochter van het slachtoffer.

Shockschade brengt een zelfstandige onrechtmatige daad mee. Aan de vereisten hiervoor is voldaan. De (schoon)moeder en oma van de benadeelde partijen is gedood. Zij zijn geconfronteerd met de ernstige gevolgen van het voorval. Daardoor is een hevige emotionele shock teweeggebracht, waaruit bij hen geestelijk letsel is voortgevloeid.

Nu voldaan is aan de vereisten voor shockschade, ontstaat niet alleen recht op immateriële schadevergoeding, maar dient ook de materiële schade die het gevolg is van het opgelopen geestelijke letsel te worden vergoed, zoals reis- en parkeerkosten. De schadeposten

huishoudelijke hulp en verlies van zelfwerkzaamheid bij de dochter van het slachtoffer zijn begroot aan de hand van de geldende richtlijnen van de Letselschade Raad. Deze posten zijn verschuldigd indien het inschakelen van professionele hulp “normaal en gebruikelijk” is. Als gevolg van haar psychische klachten wordt zij iedere dag circa een half uur door een vriend geholpen in het huishouden.

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat ten aanzien van:

[benadeelde partij 1] kan worden toegewezen:

[benadeelde partij 2] kan worden toegewezen:

Zij dient ten aanzien van de kosten voor huishoudelijke hulp en verlies van zelfredzaamheid niet-ontvankelijk verklaard te worden. Immers, de mate van beperking dient nader onderzocht te worden en dit vergt een onevenredige belasting van het strafproces.

De shockschade dient te worden gematigd, gelet op bedragen die in vergelijkbare gevallen zijn toegekend.

[benadeelde partij 3]

De shockschade dient te worden gematigd, gelet op bedragen die in vergelijkbare gevallen zijn toegekend.

[benadeelde partij 4] en [benadeelde partij 5]

De shockschade dient te worden gematigd. De kleinkinderen hadden al problemen en het is niet vast te stellen welk deel van de schade is veroorzaakt door de confrontatie met de gevolgen van het voorval.

De officier van justitie heeft voorts gevorderd de toegewezen vergoedingen te vermeerderen met de wettelijke rente en daarbij de schadevergoedingsmaatregel op te leggen.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich primair op het standpunt gesteld dat de benadeelde partijen niet-ontvankelijk verklaard dienen te worden in hun vordering. In iedere vordering wordt shockschade gevorderd en deze schade kan gezien worden als te complexe civiele materie voor een strafproces.

Subsidiair heeft de verdediging betoogd dat de kosten van lijkbezorging, in het geval dat het incident niet had plaatsgevonden en er sprake zou zijn van een natuurlijke dood van de moeder, door drieën gedeeld zouden worden. Verdachte moet in de gelegenheid gesteld worden 1/3 deel van de kosten van lijkbezorging te voldoen. De kosten van lijkbezorging, zoals gevorderd door de zoon en dochter van het slachtoffer, zijn daarom te hoog en deze post dient te worden afgewezen.

De posten huishoudelijke hulp en zelfwerkzaamheid bij de dochter van het slachtoffer dienen te worden afgewezen, dan wel niet-ontvankelijk verklaard te worden, nu niet vast te stellen is dat de klachten die zij heeft het directe gevolg zijn van het incident. Zo dit wel het geval zou zijn, dan is de vraag in hoeverre dit effect heeft op de huishoudelijke werkzaamheden en de zelfredzaamheid.

Voor vergoeding van shockschade is vereist dat het bestaan van geestelijk letsel in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. Bij de nabestaanden blijkt niet dat enige confrontatie met het slachtoffer, als die al aanwezig is geweest, heeft geleid tot een hevige emotionele shock die geresulteerd heeft in een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. De gevorderde shockschade dient te worden afgewezen, dan wel niet-ontvankelijk te worden verklaard.

De wettelijke rente dient, gelet op het feit dat een aantal posten betwist wordt, te worden aangepast.